Hanna Kaup BLOG

- Mogę być kustoszem tego miejsca – mówi Ireneusz Chmura, który urodził się i mieszka niedaleko niemieckiego cmentarza w Chłopinach. Ostatnio ktoś uczynił sobie z tego miejsca teren poszukiwań. Niestety, bez szacunku dla zmarłych.

Chłopiny pamiętam z dzieciństwa, gdy jeszcze komunikacja między miastami, miasteczkami i wioskami nie była rozwinięta, a ludzie w razie pilnej potrzeby – by dostać się do oddalonego o 15 km Myśliborza czy 20 Gorzowa – nie korzystali już z furmanek, a z usług taksówkarzy.

Jak wiele tego typu wiosek i osad leżących w północnej części województwa lubuskiego, Chłopiny położone są na terenie Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, a w granicach Polski znalazły się w 1945 r. Tak więc ich przedwojenna przeszłość to czasy, gdy żyli tu i pracowali obywatele niemieccy.

Cmentarz z Saugarten
Saugarten, czyli nasze Chłopiny powstały w XVIII w. jako kolonia Fahlenwerder, tj. polskiego Ściechowa, miejsca urodzenia asa niemieckiego lotnictwa z okresu II wojny światowej Hansa Grünberga. Położone nieco na uboczu trasy S3, należą do gminy Lubiszyn. Żeby tam trafić, trzeba zabłądzić albo specjalnie wybrać się na wycieczkę w poszukiwaniu skarbów. Dla jednych są nimi dawne domostwa i otaczająca je przyroda z Rezerwatem Bagno Chłopiny, dla innych to, co skrywa ziemia.

W kwietniową sobotę miłośniczka podróży wcale nie dalekich, ale zawsze odkrywczych Maria Gonta zaprowadziła mnie na chłopiński stary cmentarz. Spodziewałam się, że będzie źle, ale że aż tak? Jego stan był opłakany, bo jakaś „niewidzialna ręka” zrobiła sobie tu miejsce eksploracji, kopiąc gdzie popadnie, tzn. tam gdzie pewnie zapiszczał wykrywacz metalu, bo w ziemi pozostały wyraźne ślady łopat, a obok najróżniejsze fragmenty żelaznych ogrodzeń pochodzących z grobowych kwater, uszkodzony krzyż nagrobny, a nawet stare przedmioty codziennego użytku. Ktoś szczególnie upatrzył sobie południowo-wschodnią część cmentarza, pozostawiając po swojej obecności istne pobojowisko. Poza śladami poszukiwań, na ścieżkach przylegających do cmentarza ktoś inny uczynił sobie wysypisko śmieci – porzucił obuwie, jakiś wózek czy plastikowe fragmenty osłon kabli i rur. Na terenie cmentarza tu i ówdzie walają się części samochodowe, butelki i puszki po piwie oraz nikomu niepotrzebne bliżej niezidentyfikowane przedmioty.

Był wieczór, gdy wracałyśmy z wizyty w tym miejscu. Wtedy moją uwagę zwrócił – leżący przy drodze w liściach – „kamień”. „O jaki biały i gładki” – pomyślałam.

Było pięknie
O świeżych zniszczeniach opowiedziałyśmy mężowi Marii Gonty Bogdanowi i mieszkającemu niedaleko cmentarza Ireneuszowi Chmurze.
– Ja jeszcze pamiętam lata 60-65, gdy religii nie było w szkołach, a ksiądz tu przyjeżdżał, brał dzieci, siadaliśmy wśród nagrobków i robił nam lekcje. Wszystko było tu pięknie zadbane, ogrodzone – powiedział Bogdan Gonta, który pamięta również stojącą tam kaplicę cmentarną.
– Była dokładnie taka sama, jaka jest jeszcze w Ściechowie przy kościele i była w Ściechówku. Te dwie zostały rozebrane, ale nie wiem kiedy, bo wcześnie opuściłem te tereny.

Dziś nie da się odnaleźć nawet fundamentów kaplicy, bo miejsce to porastają krzewy, wśród których tylko późną jesienią i zimą można dostrzec nagrobki. Degradacja terenu postępuje, bowiem leżą tam również zwalone wiekiem drzewa.

Ireneusz Chmura urodził się w Chłopinach, gdzie mieszkał do 1977 r., a potem znów wrócił tam w l.90. Ma w swoich archiwach kserokopie zdjęć nagrobków z 1895, 1896 i 1927 oraz mapę nasadzeń wokół cmentarza. Miały stanowić jego naturalną granicę, za którą spoczywają kości niemieckich mieszkańców tych terenów. Na mapce widać trójkątny układ cmentarza i rozmieszczenie około 170 grobów, z których znaczą część stanowiły groby dziecięce.

– Jeszcze w latach 70. była tu ta kaplica i płotki dookoła niektórych mogił. Najwięcej na wejściu od mojej strony. Ale na w początkach lat 80. tutejsi zomowcy ciągnikami rozrywali te płotki i marmurowe nagrobki na handel chyba i z zemsty na Niemcach. I tak cały cmentarz popadł w ruinę – opowiada i dodaje:
– Dęby tylko okalały cmentarz, a wokół pola uprawne, nieużytki i piaskownia. W końcu drzewa wyrównały trochę doły piaskowni, posadzili las i jest jak jest. A kiedyś to było najpiękniejsze miejsce w Chłopinach.

„Kamień”
Kiedy w niedzielne południe Ireneusz Chmura poszedł sprawdzić, czy nasze uwagi o dewastacji cmentarza są prawdziwe, nie tylko potwierdził je, ale znalazł przy drodze ludzką czaszkę. Natychmiast powiadomił policję. Zdążyłam przyjechać krótko przed oddelegowaną z Gorzowa funkcjonariuszką, która nadała sprawie bieg. Po kilku telefonach i godzinach z Drezdenka przyjechał technik, który ocenił, że to rzeczywiście ludzkie szczątki i zdecydował, że trzeba powiadomić prokuratora.
– Odnalezione szczątki zostały zabezpieczone do czynności procesowych, m.in. dla biegłego. Po sporządzonej przez niego opinii prokurator będzie podejmował dalsze decyzje co do przebiegu postępowania – poinformował mnie rzecznik policji miejskiej Grzegorz Jaroszewicz.

W firmie ProMOrte dowiedziałam się, że do nich należało przewiezienie – w odpowiednim worku – kości do prosektorium Wielospecjalistycznego Szpitala Wojewódzkiego w Gorzowie. – I na tym nasza rola się kończy. W tym samym dniu na zlecenie prokuratora czaszka została dostarczona do szpitala – powiedział jeden z pracowników.

Nie wiem, ile czasu będą trwały czynności i czym się zakończą, ale wiem, że znaleziona czaszka należała do dziecka i był nią ten biały i gładki „kamień”, który dostrzegłam poprzedniego dnia.

Co dalej?
Z prośbą o informację na temat tego miejsca i ewentualnych planów na przyszłość zgłosiłam się do Gminy Lubiszyn. Wcześniej zadzwoniłam do sołtysa wsi Damiana Grabarczyka, który potwierdził, że cmentarz jest w tragicznym stanie.
– Sprzątałem tam osobiście za dawniejszych lat. Niestety, teraz nikt tego nie robi. To jest ukryte w środku lasu, rosną tam drzewa, swoje robi upływ czasu. Myślę, że takie miejsca są pilnowane przez jakichś wolontariuszy, ale dziś coraz trudniej o chętnych – podkreśla.

Chłopiny liczą około 90 mieszkańców, w większości starszych, choć pojawiają się i młodzi, ale oni myślą już inaczej, zaczynają budować swoje nowe domy. Świat się zmienił, ludzie zamknęli, nie tylko z powodu pandemii. W wielu tego typu osadach i wsiach trudno namówić kogoś, by zadbał o istniejące przydrożne kapliczki, co dopiero o poniemiecki cmentarz. Jakiś czas temu głośne były akcje sprzątania takich miejsc, gminy stawiały tablice informacyjne, a z tego co zostało, robiły miejsca pamięci – lapidaria. Może więc i tu jest szansa na uporządkowanie? Jasne, że w grę wchodzą pieniądze, ale można i raczej trzeba to zrobić. Chętny do opieki nad miejscem jest.
– Zawsze mnie ściągało na ten cmentarz. Niektórzy mówią, że spędziłem tam więcej czasu, niż niejeden zmarły – podkreśla z uśmiechem Ireneusz Chmura. – Wokół nie było lasów, więc gdy wracałem do domu, widziałem komin chaty i ten cmentarz. Mam fajne wspomnienia z nim związane, bo to było najpiękniejsze miejsce w Chłopinach. Mogę zostać jego kustoszem.

Tekst i foto Hanna Kaup


Kliknij w wybrane zdjęcie aby powiększyć

Dodaj komentarz:

Komentarze:

Coraz bliżej święta

Otwarcie hali sportowo-widowiskowej Arena GORZÓW jest głównym elementem tegorocznej kampanii „Gorzów blisko świąt”. Dwudniowa impreza zaplanowana jest w dniach 9-10 ... <czytaj dalej>

Chcą nowego porozumienia paradyskiego

Prezydent Gorzowa Jacek Wójcicki, wspólnie z prezydentami Zielonej Góry Januszem Kubickim i Nowej Soli Jackiem Milewskim, jest inicjatorem i współorganizatorem ... <czytaj dalej>

Uzasadnienie inicjatywy obywatelskiej

Publikujemy UZASADNIENIE INICJATYWY OBYWATELSKIEJ na rzecz skrócenia urzędowej nazwy miasta Gorzów Wielkopolski i przywrócenia jej historycznego polskiego brzmienia – GORZÓW. WSTĘP tylko ... <czytaj dalej>

Petycja

Szanowny Panie Prezydencie, powstała petycja dotycząca likwidacji podziemnego przejścia dla pieszych przez ulicę Piłsudskiego. Ja chciałabym się przyłączyć do tej inicjatywy, ... <czytaj dalej>

«	listopad 2023					»
P	W	Ś	C	P	S	N
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30

Wierzą, że tym razem się uda

aktualnie nie ma żadnej czynnej sondy

Blogujesz? Rób to lokalnie!
Wystarczy jedno kliknięcie w egoBlog

Masz problem?
Napisz do eksperta egoEkspert

Żadna sprawa nie zostanie bez odzewu. Daj znać na eGo Forum

Oba miasta stracą na kasacji województwa. Jedyny myk jest taki, że Gorzów straci dużo mniej niz Zielona Góra, bo duzo mniej z tego województwa <czytaj dalej>

Lubuskie ma być! Żeby "warszawka" wiedziała i czuła, że ma problem na terenach wcześniej wyzyskanych. ONI nie mogą ogarnąć Zachodni <czytaj dalej>

A uniwersytet nie jest lubuski, dlaczego. A do Berlina i Wiednia to mogę dojechać z ZG, a z G to do D....
Budowa lubuskości nie powiodła si� <czytaj dalej>

Napisałbym kródko, sp....cie z takimi, nic nie wnoszącymi inicjatywami, ale trafia mnie bój o g....o. Moze zajmijcie się poprawianiem jakosci ży <czytaj dalej>

My jesteśmy już na poziomie egipskiego Boga RE. Nie to co przedszkolaki z niemieckiej unii. <czytaj dalej>